W ostatnich latach obserwujemy interesujący trend w świecie fitness i rekreacji – rosnącą popularność nauki tańca ludowego jako alternatywy dla innych sportów czy wizyt na siłowni. Pod koniec 2023 roku i na początku 2024 ta forma aktywności fizycznej zdobywa coraz większą liczbę zwolenników. Nauka pierwotnych, niestylizowanych form tanecznych (w opozycji do stylizowanych polskich tańców narodowych) stała się nową ciekawą niszą – nie tylko dla pasjonatów tańca, ale i dla zupełnych laików. Charakterystyczne grupy tańców posiadających mocne zakorzenienie w naszej kulturze stają się coraz bardziej intrygującą formą aktywności fizycznej. Stanowi ona świetny sposób na wprowadzenie do codziennego życia nowej, odmiennej formy aktywności fizycznej oraz praktyki ruchowej popartej ciekawym i złożonym kontekstem kulturowym. Jak to rzeczywiście wygląda w praktyce prawdziwy polski taniec? Czym są tańce narodowe? Czym różnią się polskie tańce narodowe od niestylizowanych form tańców ludowych? I co mogą zaoferować nam tańce tradycyjne?
Więcej niż fitness – dynamiczny taniec ludowy
Taniec ludowy będący ekspresją kulturową wielu społeczności z całego świata zyskuje nowe znaczenie, stając się alternatywną formą uprawiania aktywności fizycznej. Polskie tańce ludowe w naturalny sposób angażują i mobilizują do pracy różne grupy mięśniowe. Różnorodność ruchów wykonywana podczas energicznej praktyki tanecznej oferuje złożony – kompleksowy trening całego ciała. Co więcej – tańcząc, nie tylko pracujemy nad budowaniem kondycji fizycznej, ale także rozwijamy koordynację ruchów oraz ćwiczymy utrzymywanie równowagi. Niezależnie od wieku, płci czy poziomu sprawności fizycznej, każdy może znaleźć styl taneczny odpowiadający swoim potrzebom i możliwościom. Dodatkowo zajęcia taneczne odbywają się w grupach, co sprzyja budowaniu relacji społecznych i poczucia wspólnoty.
Zdrowotne korzyści tańca
Taniec i jego regularna praktyka przynosi wiele korzyści zdrowotnych. Poprawia kondycję sercowo-naczyniową, wzmacnia mięśnie oraz poprawia ogólną sprawność ciała. Taniec, jako forma aerobowego ćwiczenia, przyczynia się także do spalania kalorii, co jest istotne w kontekście skutecznej walki z nadwagą i otyłością. Czyni go to atrakcyjną alternatywą dla popularnych form aktywności fizycznej, takich jak siłownia czy zajęcia fitness. Korzyści tańca nie ograniczają się jednak wyłącznie do aspektów fizycznych. Taniec jest również znakomitą metodą na redukcję stresu i poprawę nastroju. Może działać terapeutycznie, pomagając uwolnić endorfiny, czyli hormony szczęścia. Jest to szczególnie ważne w dzisiejszych czasach ekspresowego tempa życia, gdzie stres i przeciążenie psychiczne są częstymi problemami.
Polskie tańce narodowe
W Polsce oficjalnie występuje wyróżnienie pięciu tańców narodowych – są to:
- polonez
- mazur (pochodzący od mazurków)
- krakowiak (najstarszy taniec narodowy)
- kujawiak
- oberek
Wszystkie te tańce wywodzą się ze społeczności wiejskiej, z którą są silnie utożsamiane, lecz w trakcie swojego rozwoju historycznego stały się również „własnością” wyższych warstw polskiego społeczeństwa. Nieustępujące wiekiem krakowiakowi – najstarsze z tańców narodowych (polonez o łagodnym chodzie i mazur) nieodłącznie były elementem zabaw na szlacheckich dworach i królewskiego ceremoniału związanego z różnymi dziejami historii Polski – tradycją i obyczajami. Rozwój tańców salonowych przypada na koniec wieku XVII. Jednocześnie na wiejskich zabawach mazurki stanowiły prym. Popularność mazurka nie była w ten czas przypadkowa – prawdopodobnie zadecydowała o tym różnorodność jego formy. Nazwa tańca mazurek wywodzi się od nazwy mieszkańców Mazowsza, których kiedyś nazywano Mazurami. Właśnie polski taniec mazurek tańczony przez ludność wiejską, użyczył nazwy jednemu z polskich tańców narodowych – mazurowi.
Polskie tańce ludowe
Polskie tańce tradycyjne są ważnym elementem kultury Polski – zachowały charakterystyczne cechy dla danych regionów, w których były pierwotnie praktykowane. Tańce tradycyjne różnią się stylem wykonawczym w różnych regionach polski. Dane cechy stylistyczne tańca były tak wyraźne, że na podstawie sposobu poruszania się tancerzy obserwujący mógł spokojnie określić jakiego regionu pochodzenia lud wiejski reprezentuje para tańcząca. Dodatkowo tańce tradycyjne od zawsze były związane z określonymi środowiskami i spełniały różnorodne funkcje. Tańcowi towarzyszyły często odpowiednie konteksty społeczne np. kujawiak był tańcem różnych warstw społecznych i stanowił ważny element obrzędów np. weselnego.
Kujawiak – dostojne tańce polskie
- Kujawiak jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich tańców ludowych. Nazwa tańca pochodzi (podobnie, jak sam taniec) z regionu Kujaw – można powiedzieć, że styl tańca odzwierciedla kujawski krajobraz.
- Taniec wywodzi się z kujawskich obrzędów weselnych.Charakterystyczną cechą jest elegancki trójdzielny krok pulsacyjny tancerzy i tancerek, który nadaje mu dostojny, zalotny charakter.
- Atmosfera towarzysząca kujawiakowi jest zazwyczaj spokojna, liryczna i łagodna charakterem, a utwory muzyczne i kroki taneczne oparte są na metrum trójdzielnym, czyli metrum 3 4.
- Taniec ten jest również związany z występowaniem tempa rubato, polegającego na pewnego rodzaju zabawie opartej na drobnych wartościach rytmicznych wewnątrz taktu – przesuwaniu ich bez zakłócania ogólnego metrum.
Oberek – najszybszy polski taniec ludowy?
- Oberek będący dynamicznym tańcem – stanowi jedną z najbardziej energicznych ludowych form tanecznych. Pełen jest energii i zawrotnego tempa. Ten polski taniec ludowy to prawdziwy wyraz radości i spontaniczności.
- Oberek charakteryzuje się muzycznie metrum trójdzielnym określanym jako 3/8.
- Taniec ten z założenia kojarzy się z dynamicznymi obrotami, szybkimi krokami i wirującymi ruchami. Sprawiają one, że tancerze krążą wokół siebie w bardzo ekspresyjny sposób – osiągając zawrotne prędkości.
- Zwykle tańczony w niezwykle żywym tempie – do bardzo szybkiej muzyki tradycyjnej, skocznej melodii, z charakterystycznymi akcentami i zmianami tempa. Często pojawiały się również utwory wykorzystujące tempo rubato tzw. rubatowanie (przesunięcia rytmiczne).
Polka – skoczna forma taneczna
- Taniec ten charakteryzują skoczne kroki i charakterystyczne ruchy taneczne – hopki, które nadają mu lekki i radosny charakter. Grana do polki melodia utrzymana jest zwykle w bardzo w żywym tempie.
- Wirujące ruchy stanowią istotną część tego tańca. Podczas tańczenia polki para wirować w cztery strony po linii koła, co nadaje tańcowi charakterystyczny wygląd.
- Na wsi tańczono (zależnie odtańczono regionu) wiele odmian polki, które różnią się stylem wykonawczym. Niektóre z odmian to polka bez nogę, tramelka, gładka polka, cięta polka, polka chodzona, polka galopka, hura polka, polka szurok i wiele innych. Każda z tych odmian ma swoje unikalne cechy.
- Polki to tańce wykonywane w metrum 2/4, co oznacza, że każdy takt muzyczny skupia się na dwóch akcentach rytmicznych.
Jaki jest współczesny taniec tradycyjny?
W 2024 roku nauka tańca, w tym tańca ludowego będącego niejako symbolem polskości – staje się coraz bardziej popularną alternatywą dla siłowni czy zajęć fitness. Duży wybór form tanecznych występujący w polskim kanonie kultury zachęca do stałej praktyki coraz szerszą liczbę osób – niezależnie od wieku. Tańce te łączą w sobie elementy historii, tradycji, rekreacji i zdrowego stylu życia w ekspresowym tempie powiększając grono swoich fanów. Polskie tańce tradycyjne odzwierciedlają nasze kulturowe dziedzictwo i różnorodność regionów. Tańce ludowe są niestylizowaną formą tańców „o charakterze narodowym”. Jednocześnie nauka tańca zarówno tradycyjnego, jak i nowoczesnego przyczynia się do rozwoju praktycznych umiejętności tanecznych oraz prowadzenie zdrowego stylu życia.
